شوک هیپوولمیک یکی از شرایط بحرانی است که به دلیل کاهش حجم خون در گردش رخ می‌دهد و می‌تواند به سرعت به نارسایی چندین عضو و مرگ منجر شود. پرستاران نقش حیاتی در تشخیص زودهنگام، مدیریت و پیشگیری از عوارض این وضعیت دارند. در ادامه، تکنیک‌های پرستاری مؤثر در مراقبت از بیماران مبتلا به شوک هیپوولمیک با استناد به منابع به‌روز پرستاری و پزشکی بررسی می‌شود.
1. ارزیابی سریع و دقیق بیمار
ارزیابی فوری وضعیت بیمار برای تشخیص شوک هیپوولمیک ضروری است. پرستاران باید به علائم و نشانه‌های اولیه توجه کنند که شامل:
تاکی‌کاردی (افزایش ضربان قلب): بدن سعی می‌کند با افزایش ضربان قلب، کاهش حجم خون را جبران کند.
هیپوتانسیون (کاهش فشار خون): در مراحل پیشرفته‌تر، کاهش فشار خون مشاهده می‌شود.
پوست سرد و مرطوب: به دلیل کاهش پرفیوژن محیطی.
کاهش برون‌ده ادراری: نشان‌دهنده کاهش پرفیوژن کلیوی.
تغییرات وضعیت ذهنی: مانند اضطراب، گیجی یا کاهش سطح هوشیاری.
استفاده از ابزارهای مانیتورینگ مانند پالس اکسیمتری، کاتتر ادراری برای اندازه‌گیری دقیق برون‌ده ادراری و نظارت مداوم بر علائم حیاتی ضروری است.
2. تأمین راه هوایی و حمایت تنفسی
در بیماران مبتلا به شوک هیپوولمیک، تأمین اکسیژن کافی به بافت‌ها اهمیت بالایی دارد. پرستاران باید:
بررسی و حفظ راه هوایی باز: در صورت نیاز، از تکنیک‌های باز کردن راه هوایی استفاده کنند.
تجویز اکسیژن مکمل: با استفاده از ماسک یا کانولای بینی برای حفظ سطح اشباع اکسیژن بالای ۹۴٪.
آماده‌سازی برای اینتوباسیون: در صورت ناپایداری وضعیت تنفسی یا کاهش سطح هوشیاری.
3. جایگزینی حجم مایعات
جایگزینی سریع حجم مایعات از اولویت‌های اصلی در مدیریت شوک هیپوولمیک است. پرستاران باید:
دسترسی وریدی: قرار دادن دو کاتتر وریدی با قطر بزرگ برای تجویز سریع مایعات.
تجویز محلول‌های کریستالوئید: مانند نرمال سالین یا رینگر لاکتات به عنوان خط اول درمان.
مانیتورینگ پاسخ به مایعات: بررسی علائم حیاتی، برون‌ده ادراری و وضعیت همودینامیک بیمار.
آماده‌سازی برای ترانسفوزیون خون: در صورت عدم پاسخ به مایعات یا وجود خونریزی فعال.
4. کنترل منبع خونریزی
در مواردی که شوک هیپوولمیک ناشی از خونریزی است، کنترل منبع خونریزی اهمیت دارد. پرستاران باید:
فشار مستقیم: بر روی زخم‌های باز برای کنترل خونریزی خارجی.
استفاده از تورنیکه: در صورت خونریزی شدید اندام‌ها و عدم کنترل با فشار مستقیم.
اطلاع‌رسانی به تیم جراحی: برای مداخله سریع در خونریزی‌های داخلی.
5. حمایت از عملکرد اندام‌ها
حفظ عملکرد اندام‌های حیاتی در بیماران مبتلا به شوک هیپوولمیک ضروری است. پرستاران باید:
پایش مداوم علائم حیاتی: برای تشخیص زودهنگام تغییرات.
اندازه‌گیری برون‌ده ادراری: برای ارزیابی پرفیوژن کلیوی.
ارزیابی وضعیت ذهنی: برای تشخیص تغییرات نورولوژیک.
پایش لاکتات سرم: به عنوان نشانگری از هیپوپرفیوژن بافتی.
6. آموزش و حمایت روانی
شوک می‌تواند تجربه‌ای ترسناک برای بیماران و خانواده‌های آن‌ها باشد. پرستاران باید:
ارائه اطلاعات: در مورد وضعیت بیمار و برنامه‌های درمانی.
حمایت عاطفی: گوش دادن به نگرانی‌ها و ارائه اطمینان.
تشویق به مشارکت: در تصمیم‌گیری‌های مربوط به مراقبت.
7. پیشگیری از عوارض
پرستاران باید اقدامات پیشگیرانه‌ای برای جلوگیری از عوارض مرتبط با شوک هیپوولمیک انجام دهند، از جمله:
پیشگیری از زخم فشاری: تغییر موقعیت بیمار به‌طور منظم و استفاده از تشک‌های مخصوص.
پیشگیری از عفونت: رعایت بهداشت دست‌ها و استفاده از تکنیک‌های استریل در هنگام انجام پروسیجرها.
پیشگیری از ترومبوز وریدی عمقی: تشویق به تحرک زودهنگام و استفاده از جوراب‌های فشاری در بیماران بستری
پیشگیری از نارسایی چندعضوی (MODS):
پایش عملکرد اندام‌های حیاتی مانند کلیه، کبد، و قلب.
بررسی آزمایش‌های خونی شامل کراتینین، آنزیم‌های کبدی و سطح لاکتات برای ارزیابی هیپوپرفیوژن.
8. استفاده از داروهای وازوپرسور و اینوتروپ
در بیمارانی که به جایگزینی مایعات پاسخ نمی‌دهند، ممکن است نیاز به داروهای وازوپرسور باشد. این داروها فشار خون را افزایش داده و پرفیوژن اندام‌ها را بهبود می‌بخشند.
نقش پرستار در تجویز و پایش این داروها:
نوراپی‌نفرین: اولین انتخاب در شوک مقاوم به مایعات برای افزایش تون عروق.
دوپامین: در بیماران با کاهش پرفیوژن کلیوی به‌کار می‌رود.
اپی‌نفرین: در شوک‌های شدید برای افزایش برون‌ده قلبی استفاده می‌شود.
دوبوتامین: برای بهبود عملکرد قلب در صورت اختلال عملکرد بطنی.
💡 پرستاران باید فشار خون، برون‌ده ادراری و سطح لاکتات را در حین استفاده از این داروها پایش کنند.
9. مدیریت تغذیه و متابولیسم در بیماران شوک هیپوولمیک
تغذیه زودهنگام:
تغذیه انتریکال (از طریق لوله NG) در بیماران پایدار.
در بیماران ناپایدار، در نظر گرفتن تغذیه وریدی (TPN).
پایش سطح گلوکز خون:
کنترل قند خون برای جلوگیری از استرس هیپرگلیسمی.
تنظیم الکترولیت‌ها:
بررسی و تصحیح سطح سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم.
10. پایش و مستندسازی دقیق
مستندسازی پرستاری دقیق برای ارزیابی روند بهبودی بیمار و تنظیم برنامه درمانی ضروری است. پرستاران باید اطلاعات زیر را به‌طور منظم ثبت کنند:
✔ میزان مایعات دریافتی و دفعی.
✔ تغییرات در علائم حیاتی.
✔ پاسخ بیمار به مداخلات درمانی.
✔ سطح هوشیاری و وضعیت نورولوژیک.
✔ عوارض احتمالی ناشی از درمان.
نتیجه‌گیری
مدیریت شوک هیپوولمیک نیازمند تشخیص سریع، جایگزینی فوری مایعات، حفظ اکسیژن‌رسانی و نظارت دقیق بر عملکرد اندام‌های حیاتی است. پرستاران با اجرای این تکنیک‌ها می‌توانند نقش مهمی‌در بهبود وضعیت بیمار و کاهش میزان مرگ‌ومیر ایفا کنند.
استفاده از منابع به‌روز پرستاری و پزشکی، مانند کتاب Brunner & Suddarth’s Textbook of Medical-Surgical Nursing و Critical Care Nursing: Diagnosis and Management، به بهبود مراقبت از بیماران در شرایط بحرانی کمک می‌کند.
✅ اجرای این راهکارها توسط تیم پرستاری می‌تواند تأثیر چشمگیری در افزایش کیفیت مراقبت و کاهش عوارض در بیماران مبتلا به شوک هیپوولمیک داشته باشد.
مراقبت های پرستاری در بیماران مبتلا به اختلالات روانی